Araştırma Süreci:
Araştırma süreci başlangıçta üç aşamalı bir süreç olarak düşünülebilir:
- Konu Seçimi
- Kaynaklara Ulaşma
- Süreç İçerisindeki Faaliyetler
1. KONU SEÇİMİ
Araştırma konusu seçmek; ne korkulacak, ne de hafife alınabilecek bir süreçtir. Araştırma konusu seçmeden önce mutlaka alanla ilgili ön okuma yapılmalıdır. Böyle yapmakla araştırmacı, hem alanla ilgili yapılmış araştırmalardan haberdar olur hem de kendi çalışması için konu belirlemede fikir edinir. Kaynak taraması sayesinde çalışma konusu belirlemenin yanında konunun nasıl ele alınması gerektiği hususunda da bilgi edinilmiş olur.
Konu Seçimi İki Yolla Gerçekleşir:
- Hoca veya uzman tarafından konu önermesi
- Araştırmacının konuyu kendisinin seçmesi
Hangi yolla gerçekleşirse gerçekleşsin, konu seçiminde dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır. Bunlar:
- Konu, yeni ve orijinal olmalı, bilime katkı sağlamalıdır
- Konu araştırmacı için ilgi çekici olmalıdır.
- Konu araştırmacının bilimsel kapasitesini aşmamalıdır
- Konu sınırlandırılabilmelidir.
- Konuya ilişkin bilgilere ulaşılabilir olmalıdır. (Mesela, rüşvet alınıp-verilmesiyle ilgili çok sağlıklı bilgilere ulaşabilmek çoğunlukla imkansızdır)
- Konu anlamlı bir başlık ile ifade edilebilir olmalıdır
2. KAYNAKLARA ULAŞMA
Araştırmaya başlamanın ön koşulu alanla ilgili temel bazı kaynaklara ulaşmak ve okumuş olmaktır. Konu alanıyla ilgili kaynaklar o alanda yazılmış kitaplardan ibaret değildir. Kitaplardan daha da önemlisi, konuya ilişkin yapılmış araştırmalardır. Araştırmaların bulunacağı kaynaklar ise, uluslar arası ve ulusal dergiler başta olmak üzere yüksek lisans ve doktora tezleridir. Araştırmaların en yenilerine ulaşmak akademik bir ilke ve kuraldır. Bu araştırmaların eskilerin bulgularına da yer verebileceği düşünülmelidir.
3. SÜREÇ İÇERİSİNDEKİ FAALİYETLER
Bilimsel araştırmaların metin kısmı:
- Giriş (kuramsal çerçeve)
- Yöntem ve
- Sonuç ve Öneriler
olmak üzere üç ana bölümden oluşur.
Araştırma Önerisi Geçici çalışma planı hazırlama
Araştırmacı kaynaklara ulaşma hususunu da göz önünde bulundurarak çalışma konusunu seçtikten sonra danışmanının onayını almak üzere geçici bir plan (Tez Önerisi) hazırlamalıdır.
Araştırma (tez) önerisinde bulunması gerekenler:
1. Araştırmanın Adı
- Araştırmanın adı çalışma konusu hakkında açık ve net bilgi vermelidir.
- Çok uzun ve anlaşılmaz ifadelerden kaçınılmalı, kısa, net ve anlaşılır ifadeler olmalıdır.
- Araştırma adının soru cümleleri biçiminde ifade edilmesinden kaçınılmalı, güdüleyici, önyargısız cümleler seçilmelidir.
- Mesela: Kitle iletişim araçlarının çocuklar üzerindeki olumsuz etkileri nelerdir? (Hem soru hem de “olumsuz” demek suretiyle bir önyargı belirtisi var) Bunun yerine: “Kitle iletişim araçlarının çocuklar üzerindeki etkileri” ifadesi daha uygundur.
2. Araştırmanın Konusu
- Her araştırmanın bir konusu vardır, konusuz olamaz.
- Konuyu oluşturan ise araştırma problemidir.
- Araştırmanın konusu çok gerekli olmadıkça bir veya birkaç cümle ile ifade edilmelidir.
- Araştırmacının zekası, yaratıcılığı, deneyimi, gözlem yeteneği gibi bireysel özellikleri ile çalışacağı araştırma konusu arasında paralellik olmalıdır.
- Her konu araştırılabilir ama her araştırmacı her konuyu gereği gibi araştıramaz.
3. Araştırmanın Amacı
- Araştırmanın amacı, araştırmanın konusunu oluşturan problemin ne olduğunun ve araştırmanın hangi amaçla yapıldığının anlaşılır bir biçimde açıklanmasıdır.
- Amaç; bazen bir durumun tespiti, bazen bir ilişkinin ortaya çıkarılması, bazen de ortaya koyulan ilişkilerden hareketle genellemeler yapmak olabilir.
- Çoğunlukla araştırma problemi konuyu ve amacı belirlerken bazen de amaç konuyu ve problemi belirler.
Bir Örnek:
-Araştırmanın adı: “Kitle iletişiminin çocuklar üzerindeki etkileri”
-Araştırmanın konusu: “Kitle iletişim araçlarının çocuklar üzerinde olumlu veya olumsuz birtakım etkilere sahip olup olmadığının araştırılması”.
-Araştırmanın amacı: “Kitle iletişim araçlarının çocukların bilişsel, duyuşsal ve psikomotor öğrenmeleri üzerindeki olumlu ve olumsuz etkilerini ortaya koyarak, kitle iletişim araçlarından eğitsel amaçlı olarak yararlanılmasını sağlamak”
4. Araştırmanın Önemi
- Neden başka bir konunun değil de bu konunun seçildiğinin somut olgularla açıklanmasıdır.
- Bu kısımda araştırmanın konusu ve amacı ile ilgili önemli çalışmalara değinilerek, bunların önerilen konuyu hangi boyutları ile ele aldığının üzerinde durulur.
- Ayrıca araştırmanın sonuçlarından teorik ve pratik açıdan elde edilebilecek muhtemel yararlardan bahsedilir.
- Mesela, kitle iletişim araçlarından eğitsel amaçlı olarak yararlanmanın önemine dikkat çekilerek araştırmanın önemi ortaya koyulabilir.
5. Araştırmanın Yöntemi
- Araştırmanın nasıl bir yol izlenerek gerçekleştirileceği hakkında bilginin verildiği bölümdür.
- Araştırma konusunun soyuttan somuta dönüştürüldüğü ve probleminin nasıl çözüme kavuşturulacağının yer aldığı aşama olarak düşünülebilir.
- Bir araştırmanın yüksek geçerlik ve güvenirliğe sahip olması, onun yönteminin doğruluğuna bağlıdır.
Bu Bölümde yer alan alt başlıklar şunlardır:
- a) Kuramsal çerçeve
- b) Hipotezler
- c) Sayıltılar (Varsayımlar)
- d) Sınırlılıklar
a) Kuramsal Çerçeve)
Araştırmanın bu bölümü diğer bölümlere kıyasla daha detaylı ve yoğun olmalıdır. Bu bölümde araştırmanın hangi yaklaşım ve modele göre, hangi yöntem ve tekniklerin kullanılarak ele alınacağı belirtilmelidir. Kuramsal çerçeve, ampirik çalışmanın temellerini oluşturmalıdır. Seçilen yaklaşım ile kuram ya da modelin hangi gerekçelere göre tercih edildiği belirtilmelidir. Kuramsal çerçeve ile ampirik çalışma arasındaki tutarsızlık araştırmanın değerini olumsuz etkiler.
b) Hipotezler
Araştırmanın amaç ve konusuna bağlı olarak oluşturulan hipotezler adeta araştırmanın kalbidir. Hipotezler henüz doğruluğu veya yanlışlığı test edilmemiş önermelerdir. Araştırmacı bir hipotez önerirken, onun doğrulanacağını veya yanlışlanacağını önceden bilemez. Hipotezler mantıklı, açık, anlaşılır ve uygulanabilir hüküm cümleleri olmalıdır. Hipotezler kuramsal çerçevede belirlenen temellere uygun olarak belirlenmiş yargı cümleleridir.
Bir hipotezin oluşturulması süreci:
Gözlem:1- Gördüğüm ilk leylek beyazdı
Gözlem:2- Gördüğüm ikinci leylek beyazdı
Gözlem:3- Gördüğüm üçüncü leylek beyazdı
Gözlem:n- Gördüğüm n leylek beyazdı
Hipotez: Tüm leylekler beyazdır
c) Varsayımlar (sayıltılar)
Araştırmalarda, denemeksizin doğru olarak kabul edilen ifade ve yargılardır. Sayıltılar bir bakıma araştırmanın desteklenmiş hareket noktasını oluşturmaktadır. Araştırma sonuçlarının geçerliliği büyük ölçüde varsayımların doğruluğuna bağlıdır. Bu nedenle varsayımların doğruluğundan emin olmak gereklidir. Kuramsal olarak doğru kabul edilen varsayımlar gerçekten doğru değilse araştırmanın olumsuz etkilenmesi kaçınılmazdır.
d) Sınırlılıklar
Araştırma konusu ile ilgili olmakla birlikte araştırmanın içinde ele alınmayacak konular gerekçeli olarak, veri, kaynak, güçlük, zaman ve varsa maliyet sınırlamaları ve benzeri durumlar belirtilerek açıklığa kavuşturulur.
6. Araştırmanın Evreni
Araştırma sonuçlarının genelleneceği büyük kitledir. Her araştırmanın bir evreni vardır ve bu evren verilerin kaynağını oluşturur. Evrenin büyüklüğü veya küçüklüğü araştırma konusuna, araştırmanın amacına ve genellemenin neleri kapsayacağına bağlıdır. Araştırmanın evreni çok geniş olduğu durumlarda örnekleme yapılarak elde edilen örneklemden veri toplanarak bulgular evrene genellenir. Bu durumda, üzerinde çalışılan örneklem grubuna “çalışma evreni” geniş kitleye ise “araştırma evreni” denir.
7. Araştırmanın Örneklemi
Araştırma evreninin çok geniş olması durumunda, bütünün tamamı yerine onun temsil edici bir parçası dikkate alınarak ana kütlenin belirlenmesine örnekleme yöntemi denir. Araştırma evreninden belirli kural ve kriterlere göre seçilmiş olan ve seçildiği geniş kitleyi temsil ettiği kabul edilen küçük kümeye de örneklem denir.
Örnekleme yapılırken iki kurala dikkat edilmelidir:
- Evrendeki her bir parçanın örneklem seçilme şansı eşit olmalıdır. (Aksi taktirde örneklem grubunun evreni temsil yeteneği kaybolur)
- İkincisi küme örneklemesidir ki, bu durumda da benzer kümelerin örneklem olarak alınması söz konusudur.
8. Araştırmanın Veri Toplama Tekniği
Bir tez önerisinde bulunması gereken diğer bir husus, araştırma verilerinin toplanmasında, olgular arasındaki ilişkiyi araştırmada, bulgulara ulaşmada seçilen yöntem ve tekniklerdir. Veri toplama teknikleri büyük ölçüde araştırmanın konu ve amacına, evreni ve örnekleminin özelliklerine ve araştırmacının imkanlarına bağlı olarak belirlenir. Araştırmanın hipotezlerini sınamak için hangi veri toplama tekniklerinin kullanılacağı tez önerisinin bu bölümünde yer almalıdır. Araştırmanın türüne göre gözlem, görüşme, anket, örnek olay incelemesi v.b. teknikler burada yer alır.
9. Araştırmanın Zamanlaması
Zamanlama, kaynak (literatür) taraması, veri toplama, uygulama, değerlendirme ve yazma aşamalarından her birine ne kadar zaman ayrılacağı; yaklaşık olarak tarihlerin belirtildiği bölümdür. Toplam araştırma süresi mantıksal zaman dilimlerine bölünerek zamanlama tablosu oluşturulur.
MESELA:
a)Kaynak taraması: Eylül-Ekim (iki ay)
b)Kaynakların okunması ve not alma: Kasım-Ocak (üç ay)
c)Anket uygulama: Şubat-Mart (iki ay)
d)Toplanan verilerin analizi: Nisan-Mayıs (iki ay)
e)Tezin (raporunun) yazılması: Haziran-Temmuz (iki ay)
f)Son kontroller ve teslim: Ağustos (bir ay)
10. Araştırmanın Kaynakçası
Tez önerisinde bulunması düşünülen yazılı kaynaklar başta, tüm kaynakçanın yer aldığı kısımdır. Bu kısım, araştırma konusunda yeteri kadar kaynağın bulunup bulunmadığının anlaşılmasında bir ön bilgi sağlar. Eğer yeterli kaynak bulunmayan bir konu seçilmişse daha başlangıçta konu değişikliğine gitme şansı verir. Kaynakçanın, bilimsel kaynak gösterme kurallarına göre hazırlanması araştırmacının konuya ciddiyetle eğildiğinin bir göstergesi sayılabilir. Araştırma ilerledikçe kaynakça da değişebilir, son şeklini ise tezin yazım aşamasında alır.
11. Araştırmanın Çalışma Planı
Çalışma planı başlangıçta “taslak plan” olarak hazırlanır ve araştırma ilerledikçe çalışma planı da değişime uğrar.
Taslak planda konuyla ilgili temel bilgilerin verildiği giriş bölümü, kuramsal ve kavramsal çerçeve, verilerin değerlenmesine ilişkin bilgiler ve ulaşılan sonuçlar ayrı bölümler ve başlıklar halinde yer alır.
Gerekirse “EKLER” başlığı ile kaynakçada yer almayan çizelgeler, belgeler, harita, kroki v.b yer alabilir.
