Şemsettin Sami Kimdir?
• Tanzimat döneminin önemli yazarlarından biri olan Şemsettin Sami, özellikle dil, sözlük ve ansiklopedi alanında yaptığı calismalarıyla tanınmıştır.• Aslen Arnavut olan yazar, Türk milliyetini benimsemiş, Türk dili alanlarında araştırmalar yapmıştır.
• Orhun Yazıtları’nı ve Kutatgu Bilig’i Türkiye Türkçesine ilk defa Şemsettin Sami çevirmiştir.
• Doğu ve Batı dillerini çok iyi bilen Şemsettin Sami, Türkçeden Fransızcaya, Fransızcadan Türkçeye çevirdiği büyük sözlükleriyle (Kamus-i Fransevi) Türk-Bati ilişkileri için zamanın en yararlı eserlerini hazırlamıştır.
• Şemsettin Sami, Türk edebiyatının ilk romanı olan “Taaşşuk-Talat ve Fitnat”ı yazmıştır. Bu roman kendi türünde ilk örnek olduğu için teknik yönden zayıftır.
• “Sanat toplum içindir.” anlayışını benimsemiş olan sanatçı bazıları basılamamış olan elliye yakın eseri vardır.
Şemsettin Sami Eserleri
Roman: Taaşşuk-Talat ve Fitnat
Sözlük: Kamus-i Türkî, Kamus-Arabî, Kamus-i Franse Âlâm
Çeviri: Sefiller, Robinson, Şeytanın Yadigarları
Tiyatro: Besa, Gâve, Seyyid Yahya
Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat: 1873 yılında yazılan bu eser Türk edebiyatının ilk romanıdır. Küçük yaşta babasını yitiren Talat’ı annesi büyütmüştür. On sekizine gelen Talat evinin cumbasında gördüğü Fitnat’ı sever. Kadın kılığında eve girip Fitnat’la konuşur. Fitnat’ın üvey babası, kızını zengin, ama yaşlı bir adamla evlendirir. Sevgilisinden ayrılmanın acısıyla kendini vuran Fıtnat, evlendiği Ali Bey’in, Annesini terk eden babası olduğunu tam da bu sırada öğrenir ve Fitnat ölür. Fitnat ölünce de Talat bu acıya dayanamaz, ölür. Bir süre sonra da gerçeği öğrenen Ali Bey de çıldırır ve ölür. Şemsettin Sami’nin sıradan bir kurguya sahip Taaşşuk-i Talat ve Fitnat romanı, görmeden evlilik, erkek baskısı ve zulmüne dayalı aile koşulları, birbirine denk olmayan kişilerin evliliğinin ne gibi sonuçlara yol açacağı, kızların okutulmasının önemi, kadınların esareti gibi sosyal sorunların ironik bir biçimle anlatıldığı romantik bir aşk çevresinde odaklanır. Yapıt, Batılı romana özgü birtakım özelliklere sahip olsa da genelde klasik Doğu hikâye geleneğinin biraz değişik bir devamıdır.
Kamûsû’l Âlâm: Önemli kişilerin de anlatıldığı Türk edebiyatının ilk tarih-coğrafya ansiklopedisidir.
Kamus-i Türkî: Şemsettin Sami, Türk edebiyatının en önemli Türkçe sözlüklerinden biri olan bu eserinde Türk dilinde kullanılan Türkçe, Arapça, Farsça, Rumca, İtalyanca, Fransızca bütün sözcükleri bir araya toplamıştır. Bu sözlüğün ön sözünde Osmanlıca denilen bir dilin olmadığını, Osmanlıcanın aslında Türkçe olduğunu ve Türkçeye, her dilde olduğu gibi, başka dillerden (Arapça, Farsça…) sözcükler girmesinin doğal olduğunu söylemiştir. Bu yüzden de sözlüğün adını Kamus-i Osmanî değil Kamus-i Türkî koyduğunu belirtmiştir.
