Yunanca “comos” (cümbüş, alay) ile “ode” (ezgi, şarkı) sözcüklerinden oluşan komedya (komedi), insana ya da topluma özgü bir özelliği, bir olayı, bir davranışı, bir tutumu, bir durumu ele alıp işleyen, gülünçleştirerek eleştiren oyun türüdür. Komedya insanları güldürerek, eğlendirerek düşündürmeyi amaçlar.
Tragedya gibi komedya da eski Yunanlıların Dionysos dedikleri üzüm, şarap, bereket tanrısı için düzenlenen törenlerden doğmuştur. Yılda bir kez düzenlenen bu törenlerde iki tür komedya oynanırdı. Satir (keçi postu giymiş oyuncular tarafından tanrıların yaptığı işleri ya da yiğitlik konularını alaya almak için oynanır), fars (cağın ileri gelenlerini, günlük olayları alaya alır).
Soylular dışındaki sıradan halk tabakasına hitap eden komedya, konularını günlük yaşamdan, sosyal olaylardan, sıradan insanların birbiriyle olan ilişkilerinden alır.
Kahramanları konuya bağlı olarak sıradan insanlar, toplumun alt tabakasında bulunan eğitimsiz veya sonradan görme olarak nitelenebilecek kişilerdir. Komedide soylu kişilere, kahramanlara yer verilmez.
Üslubu özensizdir. Halk dili kullanılır. Kaba, küfürlü sözlere sahnede yer verilebilir.
Manzum olarak yazılır. (17.yüzyıldan itibaren bazı komedyalar nesirle de yazılmıştır.)
Vurma, yaralama, öldürme, intihar gibi çirkin, ürkütücü olaylar sahnede yer alabilir.
Beş perdelik oyunlardır; ancak bu bölümler kesintisiz oynanır. Eser birbiri ardından sürüp gelen diyalog ve koro bölümlerinden oluşur. Koro perde görevi görür; bölümler arasındaki geçiş koronun araya girmesiyle sağlanır.
Üç birlik kuralına (Tek bir ana olayın, sahne değişmeksizin en çok 24 saat içinde anlatılmasıdır.) uyulur.
Komedya türünün en önemli sanatçıları eski Yunan’da Aristophanes (ilk komedya yazarı), Menandros; Latin edebiyatında Plautus; klasik Fransız edebiyatında Moliere; Rus edebiyatında Gogol’dur.
Komedyalar konularına göre kendi içinde üçe ayrılır: Karakter komedisi, töre komedisi, entrika komedisi.
Karakter Komedisi
İnsan karakterinin gülünç ve eksik yönlerini, toplumun değer yargılarıyla çatışan zayıf ve aksak yanlarını anlatan komedilerdir. Moliere’nin “Cimri”, Shakespeare’nin “Venedik Taciri” adlı eserleri bu türe örnek olarak gösterilebilir.
Töre Komedisi: Toplumun gelenek ve göreneklerinden kaynaklanan gülünçlükleri anlatan komedilerdir. Şinasi’nin “Şair Evlenmesi”, Moliere’nin “Gülünç Kibarlar, Bilgiç Kadınlar”, Aristophanes’in “Eşek Arıları” Gogol’un “Müfettiş” adlı eserleri bu türe örnek olarak gösterilebilir.
Entrika Komedisi
Olayları merak uyandıracak ve insanı şaşırtacak biçimde anlatan tiyatro türüdür. Moliere’nin “Scapin’in Dolapları”, Shakespeare’nin “Yanlışlıklar Komedyası” adli eserleri bu türe örnek olarak gösterilebilir.
