İş Birliğine Dayalı Öğrenme (Kubaşık Öğrenme – Kooperatif Öğrenme) Modeli

İş birliğine dayalı öğrenmenin en önemli özelliği, öğrencilerin ortak bir amaç doğrultusunda, küçük gruplar içinde birbirlerinin öğrenmelerine yardım ederek çalışmalarıdır. Grubun başarısı, grubu oluşturan üyelerin çabasına, sorumluluklarını yerine getirip getirmemesine, öğrenme düzeylerine bağlıdır. Bu sebeple başarılı olmak isteyen ‘’bilen’’, grup içerisindeki “bilmeyene” öğretmek zorundadır. Bu açıklamadan da anlaşılabileceği gibi iş birliğine dayalı öğrenme, bir grupla öğrenme metodudur. Ancak her grupla öğrenme, iş birliğine dayalı öğrenme modeli içerisinde değerlendirilemez. Bu noktada grubun yapısı belirleyici olacaktır. (Özellikle ilkokullarda “küme çalışması’’ adıyla görünürde iş birliğine dayalı öğrenmeye benzer bir metot uygulanmaktadır. Ancak uygulanan birçok küme çalışmasının iş birliğine dayalı öğrenme modeline uygun yapısal özellikler taşımadığı bilinmektedir.)

İş birlikli (kubaşık) öğrenmede gruplar oluşturulurken dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri, öğrencilerin yetenek, cinsiyet, başarı ve kişisel özellikler bakımından heterojenlik (farklılık) göstermesidir. Böylelikle öğrencilerin güçlü yanları ortaya çıkarak gelişme olanağı bulacaktır.

Herhangi bir grubun / kümenin iş birlikli yapıya dönüşebilmesi için aşağıdaki özelliklere sahip olması gerekir.

İŞ BİRLİĞİ İÇİN GEREKLİ KOŞULLAR

• Eşit Başarı Fırsatı
• Yüz Yüze Etkileşim
• Grubun Kendini Değerlendirmesi
• Sosyal Beceriler
• Bireysel Sorumluluk
• Grup Ödülü / Ortak Ürün
• Olumlu Bağlılık

Olumlu Bağlılık: Etkili İş Birliğine Dayalı öğrenme için ilk şart, öğrencilerin başarıyı birlikte elde edeceklerine inanmış olmalarıdır. Olumlu bağlılık, bir grubu oluşturan her üyenin, gruptaki diğer üyelerin öğrenmesinden sorumlu olduklarının bilincinde olmasıdır. Yani gruptaki her öğrenci kendi çabasının grubun diğer üyelerine ve gruptaki her üyenin çabasının da kendisine yararlı olduğunun bilincindedir. Böylelikle gruptaki üyelerden herhangi birinin başarısızlığı tüm grubu olumsuz yönde etkileyeceği gibi birinin başarısı tüm grubu olumlu yönde etkileyecektir. Grup üyeleri arasında en üst düzeyde güdülenmeyi sağlayacaktır.

Yüz Yüze Etkileşim: Grup içerisinde gerçekleşen öğrenmenin artması için öğrenciler birbirlerini desteklemeli birbirlerine yardımcı olmalıdır. Bunu sağlamanın en kolay yolu da yüz yüze etkileşimdir. Yapılan çalışmalar iş birlikli gruplarda üye sayısının mümkün olduğunca az tutulması gerektiğini göstermiştir. Oturma düzeni öğrencilerin birbirlerini en iyi görebilecekleri şekilde ayarlanmalıdır.

Bireysel Sorumluluk: İş Birliğine Dayalı Öğrenmede temel amaç grubu oluşturan bütün öğrencilerin potansiyellerinin farkına varıp bilgi, beceri ve davranış olarak en üst düzeye gelmesi bunu yaparken de grubun amacına ulaşmasını sağlamasıdır. Bu amaca ulaşabilmenin tek yolu ise grup üyelerinin üzerine düşen sorumluluğu en iyi şekilde yapmasıyla mümkündür. Aksi halde hazıra konma, sömürülme, grubun bir iki üyesinin ön plana çıkması gibi sorunlar ortaya çıkabilir. Grup üyelerinin başkalarının sırtından geçinemeyeceğinin farkında olması gerekir. Grup üyelerinin her biri, kendisine düşen görevi en iyi şekilde yerine getirmek sorumluluğu ile yükümlüdür. Grubun görevi tamamlamada kimin daha çok yardıma, desteğe ve teşvike ihtiyacı olduğunu bilmesi de önemlidir.

Sosyal Beceriler: Grup üyeleri hem akademik konuyu hem de grubun bir ekip ruhu ile çalışmasını mümkün kılan kişiler arası ve sosyal becerileri öğrenmesi gerekmektedir. Karşılıklı amaçları gerçekleştirmek için öğrencilerin;

• Birbirlerini tanımaları ve güvenmeleri
• Açık ve net olarak iletişime girmeleri
• Birbirlerini kabul etmeleri ve savunmaları
• Aralarındaki uyuşmazlıkları yapıcı bir şekilde çözmeleri gerekmektedir.

Grubun Kendini Değerlendirmesi: Grup üyelerinin, bireysel grup amaçlarını ne düzeyde gerçekleştirip gerçekleştirmediklerini, her bir üyenin grup çalışmalarına yeterince katkıda bulunup bulunmadığının değerlendirilmesi ve bu sonuçlara göre gruba yön verilmesi gerekir.

Eşit Başarı Fırsatı: Öğrencilerin başarı durumuna bakılmaksızın eşit derecede gayret etmeleri ve her öğrencinin katkısının değerlendirilmesi demektir.

Grup Ödülü / Ortak Ürün: Her grup üyesi, grubun ortak amacına ulaşması durumunda aynı ödülü alır. İş Birliğine Dayalı Öğrenme ödül yapısı öğrencilerin grup amaçları doğrultusunda grup ürünü ortaya koymalarını ve grup halinde ödüllendirilmelerini gerektirir.

İş Birliğine Dayalı Öğrenmenin Etkili Kullanım İlkeleri

• Grup heterojen (farklı yetenek, kişilik, zeka seviyesi, cinsiyet vb.) olmalıdır. Bu amaca uygun yöntemler belirlenmelidir.
• Öğrenciler arasında yarışma yoktur, rekabet takımlar ve gruplar arasındadır. Başarı ya da başarısızlık öğrencinin değil grubundur. Grup performansları değerlendirilir.
• İş birliğine dayalı öğrenmede öğretmen rehberdir. Öğrencileri yönlendirme, gruplar arasındaki ilişkileri düzenleme ve grup içindeki iş birliğine ve etkileşime rehberlik etmektedir.
• 2 – 6 kişilik öğrenme grupları idealdir. Küme büyüklüğü konu alanı ile kullanılan araç – gereç, kaynaklara göre değişebilir. Örneğin, bilgisayarla çalışırken 2’li kümeler tercih edilmelidir.
• Kubaşık öğrenme kümelerinde paylaşılmış bir liderlik söz konusudur. Tüm üyeler küme içindeki liderlik etkinliklerini yerine getirmek için sorumluluklarını paylaşırlar.
• Öğrencilere sosyal beceriler (liderlik, iletişim becerisi, çatışma çözme becerisi vb.) kazandırılmaya çalışılmalıdır.
• Kubaşık öğrenme kümelerinde, üyeler birbirlerine öğrenme sorumluluğunu taşırlar.
• Hangi yeterlik düzeyinde olursa olsun, öğrencilerin kendi kümelerine katkıları değerlendirilmelidir. Üst, orta ve alt düzey başarıya sahip öğrenciler en iyi oldukları konularda gruba katkı getirmeyi sağlamalıdır.

Gruptaki öğrenciler ilerleyişlerini değerlendirebilmeli ve gerektiğinde kararlar alabilmelidir. Öğrenciler birbirlerinin ilerleme düzeyleriyle ilgili dönütler vermelidir.

ÖRNEK:

İş birlikli öğrenmede bireysel ve benmerkezci düşünmeye değil eleştirel, yaratıcı, yansıtıcı gibi üst düzey düşünme becerilerine önem verilir.

Öğrenme Gruplarının Oluşturulması

ÖĞRENME GRUPLARI

• Yapay
• Geleneksel
• İş birlikli

Yapay Öğrenme Grubu

• Grup, grup üyelerinin ilgi ve istekleri göz önünde bulundurulmaksızın birlikte çalışmak üzere öğretmen tarafından oluşturulur.
• En başarılıdan başarısıza doğru sıralanmak üzere öğretmen farklı akademik becerilere sahip öğrencileri bir araya getirir. Bu da grubun bütünlüğünü sağlamada en büyük engeldir.
• Böyle bir grupta grup üyeleri birbirine güvenmezler. Birbirlerini yanlış yönlendirir ve bilgiyi paylaşmaktan kaçınabilirler.

Geleneksel Öğrenme Grubu

• Grup, grup üyelerinin kendi istekleri doğrultusunda birlikte çalışmak üzere öğrenciler tarafından oluşturulur. Bu nedenle genellikle gruplar homojen yapıya sahiptir.
• Grup çalışmaları bir ya da iki öğrencinin üzerine yıkılabilir.
• Bazı üyeler kendilerine düşen görevleri yerine getirmeksizin, kurnazca grubun başarısından yararlanmaya çalışabilirler.

İş Birliğine Dayalı Öğrenme Grubu

• Ortak öğrenme amaçlarını gerçekleştirme ve elde edilen verimden tüm üyelerin yarar sağlaması esasına dayanan öğrenme grubudur.
• Grup üyeleri öğrenilecek materyali anlama ve daha fazla çalışma konusunda birbirini teşvik eder, konuları aralarında tartışarak bilgi paylaşımını sağlarlar.
• Bütün üyelerin öğrenmesi ve diğerlerinin öğrenmesine katkı sağlaması esas olduğu için bireysel performans düzenli biçimde kontrol edilir.
• Hiçbir üyenin çaba sarf etmeksizin grup başarısından yararlanmasına izin verilmez.

Kubaşık Öğrenme Modelinin Yararları

• Bu yaklaşımda öğrenciler birbirlerinden öğrenirler. Öğrencilerin öğrenmeye güdülenmelerine ve dikkatlerini sürdürmelerine yardım eder.
• Öğrencilerin sadece bilişsel yönleri değil duyuşsal ve sosyal yönleri de gelişir. Bilişsel ve duyuşsal öğrenme alanlarında diğer yaklaşımlara oranla daha olumlu etkileri vardır.
• Özellikle yavaş öğrenen ve düşük yetenekli öğrencilere, problem çözme ve üst düzey düşünme becerilerinin kazandırılmasında etkili olmaktadır.
• Öğrencinin kendine güvenini, özsaygısını ve motivasyonunu artırır.
• Öğrencilerin empati kurma yeteneği gelişir.
• Öğrencilerin soru sorma, cevaplama, düşünme, tartışma, sorumluluk yüklenme, iş başarma, görev paylaşma, dinleme, eleştirel düşünme, hoşgörülü olma ve başkalarına saygılı olma becerileri gelişir.
• Birlikte çalışıldığı için toplumsal ve demokratik değerleri kazandırır.
• İş birliğine dayalı öğrenme gruplarında edinilen deneyimler, öğrencileri gelecekteki iş ve aile yaşamlarına hazırlar.
• Derse katılımı artırır, disiplin sorunlarını azaltır. Ödev ve düzeltmelerin öğrenciler tarafından yapılmasını sağlar, bu da öğretmenin yükünü hafifletir.
• Öğretmen, öğrencilerin öğrenme güçlükleri ve eksikliklerini anında düzeltme fırsatı bulur.
• Grup çalışmalarında her bir bireyin öğrenmesi de esas alındığından, öğretim bir anlamada bireyselleştirilmiştir.
• Öğrencilerin ‘’ait olma ve bağlılık’’ gereksinimlerini karşılamalarına yardım eder (birlikte kazanma – kaybetme olgusu).
• En pasif öğrenciler için bile yapılabilecek bir iş vardır.
• Öğrencilerin hata yapma korkusu ve kaygı düzeyini en aza indirerek, öğrenme – öğretme sürecine etkin katılımlarını sağlamaktadır.
• Öğrenme zevkli ve eğlenceli hale gelir.
• Öğrenciler birisini kabul etmeyi ve desteklemeyi öğrenir. Öğrencilerin iletişim becerileri gelişir ve çatışmaları yapıcı bir şekilde çözmeyi öğrenirler.

Kubaşık Öğrenme Modelinin Sınırlılıkları

• Çalışmanın bir kişinin üzerine kalma tehlikesi vardır.
• Karmaşık konuların öğretiminde yetersiz kalabilir.
• Bireysel çalışmaya istekli öğrencilerin başarı düzeyi düşebilir.
• Çalışmaların değerlendirilmesi zordur. Grup içerisinde bireylerin değerlendirilmesi zordur.
• Öğrenciler yeterli olgunlukta değilse zaman kaybından başka bir işe yaramayabilir.
• Grup başarısı etkili liderlik ve amaçların belirlenmesine bağlıdır.
• İşlevsel olmayan iş bölümü yapılması bütünün görülmemesine yol açabilir.

İş Birliğine Dayalı Öğrenme Teknikleri

• Öğrenci Takımları Başarı Bölümleri Tekniği
• Ayrılıp Birleştirme Tekniği(Jiqsaw)
• Takım Destekli Bireyselleştirme
• Takım – Oyun – Turnuva
• Karşılıklı Sorgulama Tekniği
• Düşün – Eşleş – Paylaş
• Birlikte Öğrenme