Divan Nesri (Düz Yazısı) Genel Özellikleri ve Önemli Sanatçıları
Divan Nesri Özellikleri
• Divan edebiyatında düz yazı, şiir kadar gelişmemiştir.
Divan düz yazısına “inşa“, düz yazıyla uğraşan kişilere “münşi”, düz yazıdan oluşan eserlere de “münşeat” denir.
• Şiirde olduğu gibi düz yazıda da içerikten çok onu süslü biçimde ifade etmek önemli sayılmıştır.
• Cümleler oldukça uzundur, noktalama işaretleri kullanılmamıştır.
• Süslü düz yazıda “seci” denilen iç uyaklara yer verilmiştir.
• Divan edebiyatında düz yazı kullandığı dile göre üçe ayrılır: sade nesir, orta nesir, süslü nesir.
a) Sade Nesir:
• Halka yönelik eserlerde görülen sade nesir, kolay anlaşılır olmayı esas almıştır.
• Din ve tasavvuf konulu bazı eserlerde, ahlâk kitaplarında ve tarihle ilgili kitaplarda halkın anlayacağı bir dil kullanılmıştır. (Nâimâ Tarihi, Peçevi Tarihi…)
• Evliya Çelebi’nin “Seyahatname”si, Mercimek Ahmet’in “Kaabusname” si sade nesrin örnekleridir.
b) Orta Nesir:
• Divan edebiyatının hemen hemen bütün klasik yazarlarının yazdığı bir türdür.
• Yer yer süslü nesrin niteliklerini taşımakla beraber, anlatmak istediğini anlaşılır bir sekilde ortaya koyan
bir nesirdir.
•Bu nesirde içerik ön planda tutulmuştur. Özellikle tarih, gezi, coğrafya ve din kitapları bu türde yazılmıştır.
• Âsikpasazâde, Nâimâ, Peçevi gibi tarih yazarlarının eserlerinde orta nesir özellikleri görülür.
c) Süslü nesir:
• Düşüncenin ikinci plana atıldığı, süslü anlatımın, ustaca söz söylemenin ön plana çıktığı nesirdir.
• Süslü nesirde secilere çok yer verilmiş, şiirsel bir dil kullanılmıştır
• Çok uzun cümlelerin, bol söz ve anlam oyunlarının göze çarptığı bu türün en belirgin örneklerini Veysî ve Nergisî vermiştir.
• Sinan Paşa’nın “Tazarrunâme” adlı eseri de süslü nesre örnektir.
Divan Edebiyatı Terimleri
• Hamse: Divan edebiyatında beş mesneviden oluşan eserler bütününe verilen addır.
• Tezkire: Ünlü kişilerin yaşamlarından söz eden kitaba verilen addır. Bugünkü biyografinin karşılığıdır. Türk edebiyatındaki ilk tezkire Ali Şir Nevai‘nin “Mecalisü’n-Nefais” adlı eseridir.
• Lugaz: Divan edebiyatında şiir biçiminde oluşturulan bilmecedir.
• Mecmua: Divan sairlerinin seçme eserlerinin yer aldığı el yazması defterlere verilen addır.
• Münşeat: Divan edebiyatında değişik konularda yazılan ve düz yazılardan oluşan eserlere verilen addır.
• Nazire: Bir şairin şiirine, başka bir şairin aynı şekil, ölçü, uyak ve rediflerle yazdığı şiirlerdir.
• Sürname: Sünnet düğünleri, evlenmeler gibi büyük törenleri konu alan eserlerdir.
• Gazavatname: Savaşta gösterilen yiğitlikleri anlatan eserlerdir.
• Siyer: Hz. Muhammed’in yaşamını anlatan eserlerdir.
• Şehrengiz: Bir şehrin güzelliklerinden söz eden manzum eserlerdir.
