Bilişsel yaklaşıma dayalı olarak geliştirilen ve sunuş yoluyla öğretimin etkili olduğu temel sayıltısına dayanan anlamlı öğrenme, Ausubel tarafından geliştirilmiştir.
Ön organize ediciler yardımıyla basitten karmaşığa doğru düzenlenmiş bir içeriğin, ön öğrenmeler ile öğrenilecek malzeme arasında bağ kurulmasına olanak tanıyacağı, benzerlik ve farklılıkların daha iyi kavranacağı, dolayısıyla ders kitaplarının örgütleyiciler kullanılarak düzenlenmesinin anlamlı öğrenmeyi sağlayacağı vurgulanmaktadır.
Anlamlı öğrenmede öğretmenin amacı, öğrencinin bilgiyi anlamasını sağlamak için daha önceki öğrendikleri ile yeni bilgileri birleştirmesine yardım etmektedir. Çünkü Ausubel, insanların yeni bilgileri, kendi bilgi birikimleri ve kendi sistemleri içine yerleştirerek öğrendiğini savunur. Kavram haritalarından sıklıkla faydalanılır.
Anlamlı Öğrenmenin Gerçekleşmesi İçin Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar:
- Organize edici bilgiler kullanılmalıdır.
- Derste kullanılacak önemli kavramların tanımları verilmeli.
- Derste geçen genellemeler ve ilkeler önceden verilmeli (tümdengelim).
- İşlenecek konunun ana hatları verilmeli ve öğrencilerin görebileceği bir yere yazılmalı.
- Anlatımda bol ve değişik örnekler kullanılmalıdır.
- Anlatılanlar resim, şema, grafik gibi belirginleştirici araçlarla desteklenmelidir.
- Anlatılan konuda geçen kavram ve ilkeler arasında benzerlikler ve farklılıklar üzerinde önemle ve zaman vererek durulmalı. Olumlu pekiştirme ile olumsuz pekiştirme birbiriyle fonksiyon yönünden benzer fakat uygulanış biçimleri farklı iki kavramdır. Bunların benzer ve farklı yönleri açık seçik ortaya konmadan anlamlı olarak kazandırılması çok güçtür.
- Öğrenciye kazandırılacak bilgiler anlamlı şekilde organize edilmiş bir bütünlük göstermelidir.
- Ezberleme teşvik edilmemeli, öğrenciler ezberleme için cesaretlendirilmemelidir. Öğrencilerin ders kitabındaki bilgiyi kitabın ifadesiyle tekrar etmeleri yerine kendi kelimeleriyle söylemeleri sağlanmalıdır.
- Anlamlı öğrenme sırasında öğrenciler konu ile ilgili kendi görüşlerini rahatça söyleme, takıldıkları noktaları çekinmeden sorma ve tartışma olanaklarına sahip olmalıdırlar.
BİLGİ:
Ausubel öğrenmeye anlamlılık açısından bakmaktadır. Ona göre yeni bilgilerin öğrenilmesi, bilişsel yapıdaki mevcut bilgiyle birleşerek anlam kazanması halinde gerçekleşmektedir. Bundan dolayı yeni bilgilerin öğretilmesine geçilmeden önce bu bilgiler ile bütünleşerek kazandıracak olan organize edici bilgiye ihtiyaç vardır.
Ön Organize Edici ve Örgütleyiciler
Ön organize ediciler öğrenciye bir derste işlediği konunun ne ile ilişkili olduğu, nelerden oluştuğu, neyin parçası olduğu, ne işe yarayacağı hakkında bilgi verir. Öğrencinin ön bilgileri ile yeni sunulacak bilgi arasında ilişki kurmasına, ön bilgilerin hatırlanmasına yardım eder. Sözel açıklamalar olabileceği gibi şekil, şema, somut modeller, grafikler, benzetimler, kavram haritaları ve özet şeklinde de olabilir. Birçok ders kitabında ve bu kitabın her ünitesinin başında verilen hedefler, ünitenin ana hatları, bölüm başı özetleri, hazırlık çalışmaları, bu konuda ne düşünüyorsunuz? gibi sorular birer ön organize edicidir. Öğretmenin o gün işlenecek konunun ana hatlarını vermesi; yani konunun başlık ve alt başlıklarını tahtaya yazması; o derste ulaşılacak hedeflerin açıklanması da birer ön organize edici etkinliktir.
Öğretmenler derse ön organize edici ile başlamalı ve örgütleyicilerle devam etmelidir. Ön organize ediciler bilginin sisteme girişini kolaylaştırırken, örgütleyiciler yeni bilginin eski ile bütünleştirilmesinde öğretmene yardımcı olur.
Yeni bilgiler için bir yapı oluşturan, yeni bilginin çerçevesini çizen ve yeni bilginin öğrencinin daha önce kazanmış olduğu bilgi ile ilişkilendirilmesini sağlayan, sonradan öğrenilecek bilgilerin yeni öğrenmeler ile birbirlerine bağlanması işlemine örgütleyiciler denir.
BİLGİ:
En önemli örgütleyicilerden biri de kavram haritalarıdır. Kavram haritaları, kavramlar arasındaki ilişkilerin iki boyutlu şemayla ifade edildiği, anlamlı öğrenmeyi sağlayan tıpkı yol haritası gibi yol gösteren eğitim araçlarıdır (Novak, 1995). Bilginin zihinde somut ve görsel olarak düzenlenmesini sağlar.
